Dil Gelişimi (4. HAFTA)

0-1 Yaş

Bebeğin basit sorulara hareketlerle cevap vermesini destekleyin. Çevrenizdeki nesneler veya olaylar ile ilgili basit sorulara karşılık olarak dokunurken, bakarken veya işaret ederken bebeğin sizi izlemesini sağlayın. Kendinize “Gözlüğüm nerede?” diye sorduktan sonra arar gibi yapıp “orada” diye gösterebilir yada “Yoğurt yiyelim mi?” diye sorarak “Evet” cevabı vererek başınızı sallayabilirsiniz. Gün içerisinde bebeğe “Topun nerede”? gibi bir soru sorunca bebeği topa doğru götürün ve “İşte burada” deyin. “Burnun nerede”? derken elini tutun ve el veya parmağını burnun üstüne koyarken “İşte burnun burada” deyin. Bebek bu etkinlikte beceri kazandıkça yardımınızı azaltın. Bebekle ilgilenirken “……………. istiyor musun”? diye sorun ve uzanarak onu istediğini belirtmesini bekleyin. Evet/hayır sorusu sorduğunuzda cevap vermek için nasıl başını sallayacağını gösterin. Soruyu bebek için cevaplarken başınızı sallayın. Örneğin, “Evet, (başınızı sallayarak) bir bisküvi istiyorsun” diyebilirsiniz.

1-2 Yaş

Çocuğun söylenen 3 farklı yönergeyi (yetişkinin verdiği komutu) uygulamasını destekleyin. Çocuğa bir komut verirken hareketle birleştirin. Örneğin, bir sandalyeyi göstererek “Lütfen otur”. deyin. Çocuk söyleneni yapınca onu övün. Zamanla hareketlerinizi azaltın ve sadece yönerge verin. Başlangıçta kullanılabilecek bazı komutlar otur, kalk, buraya gel gibi çok temel ve kolay olmalıdır. Çocuk bu basit emirleri yerine getirebilir duruma geldiğinde bunları günlük etkinlikleri içerisinde sık sık kullanabilmesi için fırsatlar yaratın. Örneğin, “Kahvaltıya otur”. Başlangıçta, çocuğun elinden tutarak yönergeyi yerine getirmesine yardım edebilirsiniz. Birkaç gün aynı kelimeleri tekrar tekrar kullanabilirsiniz. Yardım etmeden önce hareketi yapabilmesi için çocuğa zaman tanıyın. Yönergeyi yerine getirdiğinde gayretini takdir edin. “Masaya hemen oturdun, aferin”. Çocuğun yönergeyi anladığından emin olmak için bunu farklı nesnelerle deneyin. Örneğin, “Lütfen arabanı al”, “Lütfen topu al”.

2-3 Yaş

Çocuğun mülkiyeti (birine ait olmayı) belirtmek için iki kelimeyi birleştirmesini destekleyin. (Babanın ayakkabısı)
Aile bireylerinin giyeceklerini kullanarak giyinme, soyunma oynayın. Çocuğun kolayca hangi aile bireyine ait olduğunu tanıyabileceği giysi, takı ve diğer aksesuarlar kullanmaya çalışın. Çocuğa “Annenin elbisesi”, “Babanın ayakkabısı” vs. deyin. Sonra nesneyi göstererek “Kimin ayakkabısı”? diye sorun. Eğer çocuk “Baba ayakkabısı” derse siz de “Evet, o babanın ayakkabısı” deyin. Çocuğun “-nın” takısını kullanmasını beklemeyin. Cevap vermezse “Babanın ayakkabısı” diyerek tekrarlayın ve ondan tekrarlamasını isteyin.

Yemek zamanı, bütün aile bireyleri varken bir oyun oynayın. Herkesin kendine ait bir şey göstermesini sağlayın. Örneğin, babanın tabağı, annenin fincanı, Ayşe’nin çatalı, vs. gibi. Sonra nesnelerden birini göstererek “Kimin ………….”? diye sorun. Doğru söylerse çocuğu övün. Çocuğun tekrarlayabilmesi için kelimeleri söyleyin ve sonra onu alkışlayın.

Ayrıca, evdeki çeşitli nesnelerin fotoğraflarını çekerek sırayla “Bu kimin?” oyunu oynayabilirsiniz.
3-4 Yaş

“Nasıl” kelimesini içeren sorulara cevap verebiliyorum. Günlük işlerinizi yaparken çocuğa, “Tabakları nasıl temizleyeceğiz?” veya “Kapıyı nasıl açacaksın?” diye sorun. Cevap veremezse veya hareketlerle anlatırsa cevabı siz söyleyin. “Evet, tabakları bulaşık makinesinde yıkayacağız.” gibi cevaplar uygun olacaktır. Sorulan soruların zamanla zorluğunu arttırın ve az karşılaşılan örnekler kullanın. Çocukla resimli hikâyeler okuyun. Okurken bazı yerlerde durun ve “Kız köpeği nasıl buldu”? veya “Tekrar evine nasıl dönecek”? gibi sorular sorun. Cevabı gösteren resimlere işaret ederek çocuğa ipuçları verin.

4-5 Yaş

Çocuğun istenildiğinde nesnelerin altını ve üstünü bulmasını destekleyin. Gün boyunca altı ve üstü belli olan (şişe, gömlek vs.) nesneleri tanımlayın. Çocuğa altını ve üstünü gösterin. Sonra nesneyi tekrar kullanırken ondan altını ve üstünü göstermesini isteyin. Bir masanın üstüne 15-20 tane nesne koyabilirsiniz ve hızlı hızlı “Arabanın altını göster, elmanın üstünü göster, kedinin altını göster…” söyleyerek çocuğun göstermesini isteyebilirsiniz.

Ev, merdiven veya altı-üstü belirgin olan nesnelerin bir kâğıda resmini yapın. Çocuktan resmin altına veya üstüne ilâve resimler çizmesini isteyin. Örneğin, merdivenin üstüne bir insan veya apartmanın altına bir kapı çizmesini söyleyin.

Bu kavramı pekiştirmek için “Bremen Mızıkacıları” gibi hikaye kitaplarını okuyabilirsiniz.

5-6 Yaş

Çocuğa ev adresini ezbere söylemeyi öğretin. Siz önce sık sık ev adresini sokağın adını, apartman numarasını ve adresin geri kalanını tekrarlayın. İnternet alışverişleriniz sırasında, adres bilgilerini doldururken yada günlük yaşamda uygun koşullar oluştuğunda yüksek sesle adresi söyleyerek çocuğa hatırlatın. Adresiniz hakkında konuşun ve çocuğun ayrı ayrı mahalle adı, sokak adı, apartman numarası ve adı gibi bilgileri internette harita uygulamasından gösterin. Kargo görevlisi oyunu oynayıp siparişinizi belirtilen adrese isteyin. Adresin bir kısmını çocuğa söyleterek başlayın. Örneğin, siz cadde/sokak adını/numarasını söyleyin, çocuğun apartman/ev numarasını söylemesini bekleyin veya siz semt adını söyleyin ve çocuğa ilin adını söyletin. Zamanla, çocuğu kendi başına adresin çoğunu söylemesi için teşvik edin.

6-7 Yaş

Çocuğun basit fıkralar anlatmasını destekleyin. Çocuğa basit ve aklında kalacak bir fıkra anlatın. Fıkrayı birkaç kez beraber tekrar ederek ezberlemesine yardım edin. Bunu arkadaş ve akrabalara anlatması için cesaretlendirin.

Çocuğa basit bir bilmece kitabı okuyun. Cevaba bakmak için sayfayı çevirmeden önce cevabı tahmin etmesi için ona yeterli süre verin. Yetişkinlere çok fazla bir şey ifade etmese bile çocuklar genelde kendileri fıkra uydurmaktan hoşlanırlar. Bu fıkra denemeleri sırasında sabırlı olun, yaratıcılığını teşvik için çocukla beraber gülün.

7-9 Yaş

Birlikte Scrabble (Kelime Oluşturma Oyunu) Oynayın. Okuma yazma öğrendikten sonra çocukların seçilen harfleri kullanarak kelime yaratma isteğini desteklemeye yönelik faydalı bir oyundur Scrabble. Bu oyunda özellikle 7 yaş grubuna kelime oluştururken ipucu vermeniz gerekebilir. Ayrıca evde başka yetişkin varsa siz çocukla bir takım olup oyunda ona destek olabilirsiniz.

Evde Scrabble oyunu olmayan aileler küçük kağıtlara alfabenin harflerini yazarak 7 harf çekebilirler. Çekilen harfleri kullanarak her oyuncu kendi kağıdına kelimeler oluşturur. En çok ve en uzun kelimeyi oluşturanlar oyunda puan alır. Örneğin en çok kelime oluşturulan oyuncu her kelime için bir puan alır. En uzun kelimeyi oluşturan oyuncu da 10 puan alır.