BİLİŞSEL GELİŞİM 26.03.2020
Bilişsel Gelişim
0-1 Yaş
Bebeğin görmesini engelleyen örtüyü yüzünden çekmesini destekleyin. Bebeği, koltuk yada yetişkin yatağı gibi onunla yan yana durabileceğiniz bir yere yatırın. Bebeğin üzerine eğilerek sizinle ilgilendiği zaman kendi yüzünüzü bir mendille kapatın. ve bebekle yavaş hareketlerle “ce-ee” oynayın. Nazik ve mutlu bir ses tonu kullanın. Bebeğin yüzünü gözlerinin altına kadar yavaşça örtün ve örtüyü çekerken “ce-ee” deyin. Bütün yüzünü kapatmayı deneyin ve sonra örtüyü açarken “ce-ee” deyin, onunla konuşun. Örtüyü biraz daha uzun süreli bırakın ve kurtulmak için çabalayacak mı diye onu gözleyin. Eğer kendi açarsa şaşkınlığınızı ve heyecanınızı gösterin. Örtüyü kavramakta zorlanırsa örtünün bir ucunu bebeğin avcuna tutturun ve çekmesini destekleyin. Başlangıçta kına mendili, desenli tül gibi çocuğa kısmi görüş sağlayan bir malzeme kullanabilirsiniz.
1-2 Yaş
Çocuğun kabtan altı nesneyi tek tek çıkarmasını destekleyin. Renkli küpler, mandallar, parlak boncuklu kolyeler gibi nesneleri büyük bir kaba koyun. Küpleri birer birer nasıl çıkaracağını çocuğa gösterin. Kabı çocuğa verin ve “Haydi çıkar” deyin. Eğer gerekirse çocuğun ellerine yardım edin, zamanla yardımınızı azaltın. İlerleyen günlerde kabın dibine çocuğun sevdiği bir oyuncak yada bisküvi gibi bir besin koyun. Çocuğun bunu yaparken sizi izlemesini sağlayın ve nesnenin/besinin üzerine altı adet küp/nesne koyun. Nesneleri birer birer çıkararak sevdiği ödüle ulaşmasını sağlayın. Ayrıca bir oyuncağın parçalarını kaba koyun. Örneğin, Oyuncak hayvanları oyuncak ahıra koyun. Çocuğun birer birer çıkarıp size vermesini ve çiftlik kurmasını destekleyin.
2-3 Yaş
Çocuğa üç parçalı şekil tahtasını (daire, üçgen, kare) tamamlamayı öğretin. Çocuğa şekilleri birer birer verin ve daireyle başlayın. Dairenin kenarında önce kendi parmağınızı sonra çocuğun parmağını gezdirerek “dönüyor, dönüyor daire” “hooop yuvarlak daire” gibi ritimli bir şarkı söyleyin. Sonra doğru deliği gösterin ve daireyi takması için elini yönlendirin. Daireyi yardımsız yerine koyduktan sonra kareyi ve en son üçgeni verin. Ayrıca şekilleri doğru yerlerin üstlerine veya yanlarına koyun ve çocuğun deliklere koymasını sağlayın. Her doğru deneme veya yerleştirmeden sonra çocuğu övün. Üçgeni takarken köşelerine işaret parmağınızı değdirip “Uff battı, üçgen” diyebilirsiniz. Kare için de “Kutu kutu kare” gibi bir şarkı söyleyebilirsiniz.
3-4 Yaş
Çocuğun, adını söylediğiniz 10 vücut parçasını göstermesini destekleyin. Gün içerisinde giyinip, soyunurken çocukla beraber boy aynasının önünde durun. Onunla sizin ismini söylediğiniz vücut kısmını oynatma veya gösterme oyunu oynayın. “Dizine dokun, burnunu oynat vs”. gibi. Onun da size aynı oyunu uygulaması için fırsat verin. Ayrıca bu etkinliği oyuncak bir bebek yıkarken bebeğin üzerinde de çalışabilirsiniz. Vücut kısımları hakkında şarkılar söyleyin. Örneğin, “Vücudum, iki elim, iki kolum” veya “Bay Mikrop” şarkıları. Hareketleri sizinle beraber yapması için çocuğu cesaretlendirin.
Eğlenceli oyun olarak yetişkin yatağının üzerinde kırlentten bir baş, altına kazak ve pantalon koyarak bir erkek yada elbise (yerine kazak ve etek) koyarak bir kız çocuk yapabilirsiniz. Ev içindeki çeşitli malzemeleri kullanarak yatağın üstündeki çocuk maketine yüz kısımları ve vücut kısımları ekleyebilirsiniz. Maketi yaparken de vücut parçaları hakkında konuşun.
4-5 Yaş
İstenildiğinde çocuğun belirli sayıda nesneyi eline almasını destekleyin. (1’den 5’e kadar) 1-5 rakmlarının içindeki nesne adetini çocuğa öğretmek için farklı etkinlikler düzenleyebilirsiniz. Belli sayıda (1 – 5 adet) topu bir kutunun içine atarak, mandalı tepsi kenarına takarak, bul-takı üst üste takarak oyun oynayın. Ayrıca sofra kurarken, çocuktan size 2 peçete, 5 tabak, 3 fincan vs. vermesini isteyerek yardım etmesini sağlayın. “Kaç tane istiyorum”? diye sorarak çocuğa sayıyı hatırlatın. Çocukla beraber “Sesler kaç tane?” dinleme oyunu oynayın. Siz, 1 – 5 defa el çırparken çocuğun bunu dinlemesini ve saymasını isteyin, sonra ona kaç kere el çırptığınızı sorun. Ayrıca, 1 – 5 kadar davul, çıngırak çalarak, masaya vurarak belirli sayılarda tempo tutun. El çırpma, alkışlama sırası çocuğa geçsin ve siz tahmin edin.
5-6 Yaş
Çocuğun yirmi nesneye kadar sayıp kaç tane olduğunu söylemesini destekleyin. Çocukla “dükkâncılık” oynayın. Tezgahtar olma sırası size gelince aldığı şeylerin 10 – 20 Lira tuttuğunu söyleyin ve oyuncak paralarından söylenen sayı kadar saydırın. Saymak için yirmi tane şişe kapağı, pipet, makarna, nohut vs. kullanın. Çocuktan belirli bir miktar vermesini isteyin. Yanlış sayı verirse, çocuğa istenen sayıya kadar yüksek sesle tekrar saydırın. Sonra çocuğun sizin nesnelerinizden belli sayıda istemesine fırsat verin ve nesneyle sayı arasında bağlantı kurabilmesi için yüksek sesle sayın. Kutuların yada çorapların içine 10-20 arası sayıda nesne koyun ve çocuğun nesneleri çıkarıp saymasına yardım edin.
6-7 Yaş
Çocuğun 1-100 arasındaki rakamları tanımasını sağlayın. Bir fon kartonuna yada büyük bir kağıda 1-100 arası rakamları (her sırada 10’ar tane olacak şekilde) yazın. Kağıdı masaya koyup çocukla karşılıklı oturun. Önünüze 5 küçük parça peçete yırtıp koyun ve sayı kağıdının üstüne doğru peçeteleri üfleyin. Peçetelerin üstüne geldiği sayıları okuyun ve oyun sırası çocuğa geçsin. Oyun sırasında arada siz sayıyı bilemiyormuş gibi yapın ve çocuğun sizin yerinize okuyarak başarısını pekiştirin. Ayrıca geleneksel oyunlarımızdan “Tombala” oynayabilirsiniz.
7-9 Yaş
Çocuğunuzla eğlenceli toplama ve çıkarma çalışmaları yapın. “Meraklı Gezgin” oyunu oynamak üzere önünüze Türkiye haritası koyun. Haritadaki şehirler hakıında konuşun ve her ilin farklı plaka numaraları olduğunu anlatın. Önce siz iki il seçip plakalarındaki sayıları toplayarak/çıkartarak işlem yapın. Elde ettiğiniz sayı farklı bir ilin plakası olabilir. Hangi ilin çıktığını bulup, haritadaki yerini ve bulunduğu bölgeyi inceleyin. İkinci bir etkinlik olarak iki kutu/poşet temin edin. Ayrıca bir kutunun içine 0-9 rakamlarını küçük kağıtlara yazarak koyun. Diğer kutunun içine birler, onlar, yüzler (9 yaş grubu için) basamağı yazılı kağıtlar koyun. Önce basamak torbasından bir kağıt çekip sonra da sayı torbasından bir kağıt çekerek rakamları basamaklara yerleştirerek sayılar oluşturun. Oluşturduğunuz sayılar ile toplama ve çıkarma işlemleri yapın.