Dil Gelişimi

0-1 Yaş

Bebekle karşılıklı birbirinizin çıkardığı sesleri tekrarlayın. Bebeğinizin çıkardığı sesleri dinleyin. Çıkardığı sesi tekrarlayın. Tekrarlamasını bekleyin sonra tekrarlamazsa sesi siz yineleyin. Dönüşümlü olarak ses çıkarma oyunu oynayın. Bunu iyice öğrendikten sonra sesi biraz değiştirin ve yeni sesi tekrarlamasını bekleyin. Örneğin, eğer bebeğiniz “a, a, a” diyorsa siz “ba” demeyi deneyin. Bebeğinizin tepkisine dikkat edin. Etkinliği yaparken onu kucağınıza alın, sarılın ve sallayın. Sesli harfler kullanın (a, e, o, u…) ve yapması kolay olan, çıkarırken “görülebilen” dudak sesleri (p,b,m) yapın. Ayna karşısında oynayın ve sesler çıkarın.

1-2 Yaş
Çocuğun tek kelimelik ifadelerinin gelişimini destekleyin. Çocuğun kelime haznesi sınırlı olduğunda, duruma göre aynı kelimeyi farklı anlamlar için kullanabilir. Örneğin, çocuk, babası odaya girince “Baba” diyebilir. “O baba” deyin. Çocuk babasına ait bir şeyi bulduğu zaman ona işaret ederek “baba” diyebilir. Siz, o zaman “babanın gözlüğü” deyin. Bildiği kelimenin yanında bu tek kelimeleri kullanarak çocuğa örnek olun. Çocuğunuz bu farklı kelimeleri kullandığı zaman onu övün. Eğer çocuk, “top” veya “köpek” diyebiliyorsa bu iki kelimeyi herhangi bir nesneyi veya tüm hayvanları isimlendirmek için kullanabilir. Siz, onun konuşmasını pekiştirmek için “Topa benziyor, ama bu bir elma. Elma. Elma der misin”? diyerek çocuğun gayretini ödüllendirin.

2-3 Yaş

Çocuğun isim-sıfat veya isim-isim birleştirerek iki kelimelik diziler oluşturmasını destekleyin. Gün boyunca, çocuk “top” gibi, tek bir kelime söylediği zaman, siz bu kelimeyi başka kelimelerle beraber kullanarak çocuğa tekrar söyleyin. Örneğin, “küçük top”, “benim topum” veya “o top” deyin ve çocuğu, kelimeleri birleştirerek söylemesi için cesaretlendirin. Çocuk kelimeleri birleştirdiği zaman söylediğinden daha fazla şey ifade etmek istiyor olabilir. Örneğin, eğer çocuk “süt bardak” derse ve de bardağını gösterirse “Ah, bardağına süt mü koyalım”? veya “Evet, bardağa süt koy” diye cevapları çocuğun istediğini tahmin ettiğiniz şeyler doğrultusunda çoğaltın. Yorganın altına, bir örtünün içine sararak yada kapaklı oyuncak kutusuna çocuğun adını söyleyebildiği çeşitli eşyalar koyun ve tek tek çıkarıp iki kelimelik ifadeler kullanmasını destekleyin.

3-4 Yaş

Çocuğun soru cümlesi kurmasını ve “-mı” eki kullanmasını destekleyin. Çocuğunuz soru sormak için soru takısı kullanmak yerine ses tonunu yükseltiyorsa, soruyu ona söyleyerek örnek olun. Çocuk “Annem evde” derse, siz “Annem evde mi? diyerek sorunun sonundaki “–mi” takısını vurgulayın. Diğer aile fertleri ve çocukla “nesne tanımlama oyunu” oynayın. Odanın içinde bir şey seçin (sandalye gibi) ve “Bu odanın içinde bir şey düşünüyorum” deyin. “-mı”? takısını kullanarak çocuk dahil herkesin soru sormasını sağlayın. Örneğin, “Büyük mü”?, “Yuvarlak mı”?, “Kare mi”?, “Duvarın önünde mi”?, “Ayakları var mı”? diye sorarlar. Çocuğun odadaki bir nesneyi seçmesine izin verin ve diğerleri soru sorsun. (Bunu yapabilmesi için ona biri yardım etsin).

4-5 Yaş

Çocuğunuzla birbirini takip eden 3 işi yapma oyunu oynayın. Çocuğa görev verirken günlük fırsatları kullanın. Net ve yavaş söyleyin ve çocuğun yapabilmesi için yeterli süre tanıyın. Örneğin, çocuk yatmaya hazır olduğunda yetişkin ona “pijamalarını al, giy ve yat” der. Her denemesi için teşekkür edin ve övün, zorlanırsa yardım edin. Beraber papağan/robot oyunu oynayabilirsiniz. Siz 3 eylem içeren ardışık cümleler yada uzun bir cümle kurun. Çocuğun aynı cümleyi aklında tutup tekrar etmesini isteyin. Örneğin “Gece Ata okul çantasını hazırladı, dişlerini fırçaladı ve yattı.” deyin. Birbirinize top yuvarlayarak cümleleri tekrar edin ve ailecek 3 eylemli cümle kurma oyunu oynayın. Ayrıca “Ben diyorum ki” oyunu oynayarak ardışık 3 eylem söyleyin ve herkesin yapması isteyin. Örneğin “Ben diyorum ki ellerinizi çırpın, ayaklarınızı yere vurun ve dilinizi çıkarın.” Eylemleri tamamlayamayan ebe olur ve komut verir.

5-6 Yaş

Çocuğunuzun az, çok, birkaç olan miktarları göstermesini destekleyin. Evde çeşitli eşyalar ve yiyecekler ile az, birkaç, çok kümeler oluşturun. Kümeleri çocuğa gösterip miktarları üzerinde konuşun. Çamaşır katlarken çocuğa çorapları veya havluları kümeletin ve nesnelerin “az” veya “çok” olduğunu söyleyin. Kahvaltı veya yemek zamanı mısır gevreği veya kuru üzümleri kümeleyin. Çocuğa ne kadar yiyeceği olduğunu (biraz veya çok) sorun. Ayrı ayrı kağıtlara az, birkaç, çok kümeler halinde parmak boyası, meyve/sebze baskısı yada mühür baskısı yapın. Sonra aynı “Deve-cüce” oyunundaki gibi siz miktar belirten bir kelime (az, birkaç, çok) söyleyin. Çocuğun ve diğer aile bireylerinin doğru miktarı gösteren kağıdı kaldırmalarını isteyin. Oyunda yanan oyuncu komut verme sırasını devralır.

6-7 Yaş

Çocuğun yeni ve bilmediği sözcüklerin anlamlarını açıklayın. Çocukla konuşurken veya kitap okurken çocuk için yeni olabileceğini düşündüğünüz bir sözcük kullandığınızda ona “Bu sözcüğün anlamını biliyor musun”? diye sorun. Sonra anlamını anlatın ve tekrar başka cümlede kullanın. Her hafta birkaç kelime seçip, bu kelimelerin anlamlarını anlattıktan sonra internetten görsellerine bakabilirsiniz. Resimlerini bir deftere çizip, yeni kelimeler sözlüğü yapabilirsiniz. Ayrıca çocuğunuz bir kelimenin anlamını sorarsa, ona anlatmak için mutlaka zaman ayırın.

7-9 Yaş

Çocuğunuzun bilmece sorma ve cevaplamasını destekleyin. Tüm aile bireyleri birer varlık seçin ve adını söylemeden bu varlık ile ilgili bir bilmece yazın. Herkes bilmece kağıtlarını katlayıp, bir torbaya koyun. Sıra ile oyuncular birer bilmece çekip, okusun ve tahmin etmeye çalışsın. Örneğin “şampuan” kelimesini seçen oyuncu “Plastik şişede durur, suyla birleşince saçlarımızda köpürür.” yazar. Oyunculardan “şampuan” kelimesini bilen puan kazanır. Gerektiğinde bilmece kitabı yada internetteki bilmece sitelerinden yardım alabilirsiniz.